Yoğun Bakım Ünitelerinin Organizasyonu

 İkinci dünya savaşı sonrasında teknolojik gelişmelerin katkısı yoğun bakım ünitelerini bugünkü düzeye getirmiştir. Bu sayede bu ünitelere ihtiyaç duyan hasta grubunun yaşamsal fonksiyonlarında düzelme ve hayatta kalma sürelerinde artış izlenmiştir. Bu gelişmeler pek kolay olmadığı gibi bugün bile bu ünitelerin hizmet amaçlarını kabul ettirmek güç olmaktadır.

 Ünitenin yeri ve yatak kapasitesi:  Bu üniteler aynı zamanda pek çok farklı gruptaki hastalara hizmet verdiği için yerleşimi ve yatak kapasiteleri diğer bölümlerden farklılık göstermektedir. Bu üniteler için ayrılan yatak sayısı, bulunduğu hastanenin toplam yatak sayısına göre belirlenmelidir. Bu oran Avrupa ülkeleri ve ABD’de farklılık gösterebilmektedir. Ortalama oran %3-6 kadardır.(10,11). Ayrılan sayı %3’ün altına düşerse bu ünitelerden yararlanılması düşük olacaktır. Bu durumda toplam yatak sayısı 100’ün altında olan hastanelerde bu üniteleri kurmak fizibl değildir. Bunun yerine ayılma odalarında aynı ekip ve malzemeyi kullanarak bu işlev yapabilmektedir. 100-150 yataklı hastanelerde yoğun bakım üniteleri ayılma odasının hemen yanında aynı personelle yapılabilmektedir. Daha kapasiteli hastanelerde herşeyi bağımsız yoğun bakım üniteleri bulunmalıdır. Bunun yanında ünitedeki yatak sayısının 15’in üzerinde olması da bu ünitelerdeki yeterli bakımın sağlamsında zorluklar oluşturmaktadır.

 Bu üniteler kurulurken, bunların genellikle ameliyathanelere ve özellikle ayılma odalarına yakın bir yerde olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü bu ünitelere gelen hastaların bir kısmını postoperatif hasta grupları oluşturmaktadır. Ayrıca ameliyathanede çalışan anestezistlerin yoğun bakımdaki sorumlulukları diğer branşlara göre daha fazladır. 

 Son dönemlerde her özel hastalık grubu için farklı yoğun bakım fikri yaygınlaşmış olup; koroner ybü,dahili ybü, cerrahi ybü, nöro ybü, kvc ybü,yanık ybü,travma ybü, yenidoğan ybü bunlar arasında sayılabilir.

 Ünitenin düzenlenmesi: Amaç asgari personelle azami hizmet prensibine dayanmaktadır. Projelere bakılınca üniteler düzenlenirken dikdörtgen, daire, L şeklinde olabilmektedir.

Yatakların perdelerle ayrıldığı, geniş bir odada kurulmuş bir yoğun bakım, ekonomik ve hizmet götürme yününden avantajlı olması yanında enfeksiyon kontrolü zor olduğu için riskli kabul edilmektedir. Ayrıca hastaların birbirine yakın olması ve gürültünün fazlalığı da diğer olumsuz yönlerden birisidir. Her hasta için ayrı ve izole odalar içeren yoğun bakım ünitelerinin de avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Yerden tavana kadar cam panellerle birbirinden ayrılmış odalara sahip üniteler gerek gözetimin kolaylığı gerekse enfeksiyon kontrolü açısından ideal üniteler olarak kabul edilmektedir.

Yoğun bakım üniteleri genellikle yapay ışıkla aydınlatılır. Bu durum uyku kalitesi açısından gece-gündüz döngüsünü bozmaktadır. Bu nedenden ötürü yoğun bakım üniteleri mimari açıdan yeterli gün ışığını alacak , bol miktarda pencere içerecek şekilde düzenlenmelidir.

 Hemşirelik alanı aktivetinin en yüksek olduğu bölümdür. Bu bölüm düzenlenirken ünitenin içinde belirli bir yükseklikte ayrı birim olarak tasarlanmalıdır. Ünite içindeki yatak düzeni bu alana uzak kalmayacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu durum hemşirelik hizmetinin verimini arttırır. Hemşirelik hizmet alanı ile hasta yatakları arasında kalan koridor aletlerin taşınmasında güvenlik sınırı sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Sonuç olarak tüm alanın %40 nı yataklar, %40 nı yardımcı alanlar ve %20 sini de giriş ve çıkış bölümleri oluşturmalıdır.

Yataklar: Yataklar, rahat, kolay temizlenebilir, kullanışlı, sağlam, yükseklik ve pozisiyonu ayarlanabilir olmalıdır. Yatak tabanları kardiyak masaja uygunlukta sert olmalı, yataklara serum askısı asılabilmelidir. Yatakların etrafında resüssitasyon ve diğer işlemler için kulanılan malzemeler için geniş bir alan bulunmalıdır. Bu alan yoğun bakım ünitesinin düzenlemesine göre 20-25 m2 olarak önerilmiştir (10). Monitör ve solunum cihazları, yön verilebilir tarzda; yatak arkasındaki duvara ya da tavana monte edilebilir ve merkezi gözetim odası ile bağlantılı olacak şekilde düzenlenmelidir. Son uygulamalarda tüm bağlantı ve taşıyıcı alanların tavan askısı üzerine konumlandırılması eğilimi bulunmaktadır. Yoğun bakım ünitesinde hastaların takibinde kullanılan hasta başı monitörlerinin de bir merkezden izlenmesini sağlayan, merkezi monitöronde bulunduğu istasyon kurulmalıdır (10,11). Bu istasyonda gerekli formlar, kaydediciler, bilgisayar ve telefonlar bulunmalıdır.

      Donanım: 

1. Gaz donanımı: Yatak başlarında merkezi oksijen, basınçlı hava, vakum sistemi bulunmalıdır. Oksijen basıncı 50-55 psi olmalı, yüksek ve düşük basınç alarmları görsel ve işitsel olacak şekilde yoğun bakım ünitelerinde kurulmalıdır (13). Her hastaya en az iki  oksijen çıkışı ve en az bir basınçlı hava çıkışı olmalıdır. Her bir yatak için en az üç vakum çıkışı olmalı, vakum basıncı 194 mmHg altına düşerse alarm sistemi devreye girmelidir.

2. Elektrik donanımı: Her bir yoğun bakım servisindeki elektrik servisi ana elektrik servisi paneline yan elektrik devreleriyle bağlanmış şebeke hattı ile sağlanmalıdır. Her yatak başında 4-6 adet priz bulunmalı bu prizlerin toprak hattı olmalıdır (10).Bu prizler her bir hasta yatağının 30-60 cm ötesinde, yerden 90 cm yükseklikte bulunmalıdır. Ünitelerde şehir elektriğinin kesildiği durumlarda anında devreye giren kesintisiz güç kaynağı bulunmalıdır.

 3. Çevresel kontrol sistemleri: Havalandırma ve klima sistemi uygun ve yeterli düzeyde olmalıdır. Oda havası dakikada en az 6 kez sirküle etmeli uygun filtrelerden geçmelidir (11). Odaların nem oranı %40-60, ısı yetişkinler için 21 C, çocuklar için 24 C olmalıdır.

   4. Su tesisatı: Su şehir veya depo kaynaklarından sağlanmalı, hemodiyaliz için uygun olmalıdır. Her hasta biriminde lavabo bulunmalıdır. İnfeksiyonu önlemek için yerleşik lavabolar su sıçramasını engelleyecek şekilde yeterli derinlikte olmalı, musluklar ayak,diz,dirsek ile açılabilmeli veya sensörlü olmalıdır. Bunın yanında her birimde tuvalet olmalı ve tuvalet içerisinde ördek,sürgü benzeri temizleme malzemeleri bulunmalıdır.